طراحی و اجرای روف گاردن امروزه در بسیاری از ساختمان ها و برج های نوساز به کار برده می شود. همچنین بسیاری از ساختمان های چند سال ساخت به فکر طراحی و اجرای روف گاردن روی سقف خود افتاده اند. چه کسیست که از دیدن درختان و گیاهان زیبا و قدم زدن در فضای سبز در ارتفاع بالای یک برج یا مجتمع مسکونی یا تجاری لذت نبرد؟ بی شک ایده داشتن همچنین فضایی از دلایل اصلی رواج ساخت و طراحی روف گاردن در بسیاری از آپارتمان ها و برج ها در گوشه و کنار شهرهاست.
روف گاردن یا به عبارتی باغ بام و یا بام سبز، فضای سبزی می باشد که بر روی سقف خانه و مجتمع های مسکونی و تجاری اجرا می شود. طراحی روف گاردن اجرای یک باغ زیبا با انواع گیاهان در ارتفاعی بالاتر از سطح خاک زمین و بر روی پشت بام است. علاوه بر مجتمع های مسکونی و اداری و تجاری می توان در طراحی ویلا نیز طراحی روف گاردن مدرن را در نظر گرفت. در واقع این فضای سبز را می توان بر روی هر بامی اجرا کرد و کافی است که عایق کاری و سیستم زهکشی و آبرسانی آن به درستی انجام شود. همچنین برای داشتن درختان و گیاهان زیبا و با طراوت بایستی یک بستر مناسبی از خاک حاصلخیز را برای آن تهیه کنید و بسته به شرایط اقلیمی خود گونه های درختی و گیاهی مناسبی را در آن بکارید.
تاریخچه طراحی روف گاردن
در گذشته پشت بام ها صرفا جهت محافظت ساختمان از گرما و سرما، حیوانات و پناه گرفتن در برابر برف و باران کاربرد داشت. بنابراین از آنجایی که بام خانه قابل رویت نیست، اغلب مردم آن را فراموش می کردند؛ اصلا به ذهن شان خطور نمی کرد که آیا می توانند استفاده های دیگری نیز از بام خانه داشته باشند! بعدها با به طراحی قرنیز در حدود یک متر برای پشت بام ها، عده ای از بام خانه به عنوان حیاط در شب های تابستان برای خواب استفاده می کردند.
امروزه بام یک ساختمان فقط به جهت پوشاندن بالاترین قسمت خانه کاربرد ندارد. مکانی برای تفریح و سپری کردن اوقات فراغت، در حالیکه از منظره اطراف لذت می برید، است. برای اولین بار در کشور آلمان، در بام ساختمان ها، باغچه های زیبایی را ساختند. اجرا و طراحی روف گاردن در کشور ایران با گذاشتن چندین گلدان در پشت بام شروع شد و با گذشت زمان آلاچیق های چوبی نیز به آن اضافه شد. این روند در آخر به اجرای فضای سبز و باغچه های پر از گل و درخت ختم و طراحی روف گاردن مدرن منجرشد.
طراحی روف گاردن و نمای سبز
این روزها فضای کمتری برای درختان و گیاهان در مناطق شهری وجود دارد. بام های خانه و نماها بهترین راه برای ایجاد فضای سبز و آوردن طبیعت به خانه می باشد. در زندگی مدرن امروز بام خانه بخشی از فضای زندگی شده است و اغلب به عنوان حیاط خانه مورد استفاده قرار می گیرد.ساخت و طراحی روف گاردن و نمای سبز علاوه بر این که زیبایی محیط اطراف شما رو دو چندان می کند، در خنک سازی محیط در روزهای گرم تابستان نیز نقش به سزایی دارد. توجه کنید ایجاد بام سبز علاوه بر زیبایی سبب افزایش ارزش ملک شما خواهد شد. به همین علت در بسیاری موارد در بازسازی ساختمان و نوسازی مجتمع های قدیمی اقدام به طراحی و اجرای روف گاردن میگردد. همچنین در ساخت و طراحی رستوران نیز برای قسمت های فضای باز روف گاردن بسیار زیبا و کاربردی خواهد بود.
طراحی روف گاردن معمولا برای بام های در مقیاس بزرگتر و در دو مرحله عمرانی و لنداسکیپ اجرا می شود. مرحله عمرانی اجرای زیر ساخت بام سبز، ایزولاسیون و زهکشی و آبرسانی را شامل می شود. مرحله لنداسکیپ اجرای فضای سبز و تجهیزاتی مانند آلاچیق، باربیکیو و غیره را دربر می گیرد.
مرحله لنداسکیپ باغ بام صرفا شامل ایجاد فضای سبز با کاشت انواع درختان و گیاهان نمی باشد. بلکه المان های دیگری نیز برای زیباسازی آن در محیط اجرا می شود. المان هایی از قبیل انواع آبنما، آلاچیق، انواع گلدانها ، کفپوش گرانولی و لاستیکی ، چمن های طبیعی و مصنوعی، نیمکتهای چوبی و گاهاً حتی به سفارش مشتری می توان جکوزی، استخر ها و پلاژهایی برای آفتابگیر نیز استفاده کرد.توجه کنید روف گاردن را می توان علاوه بر بام ساختمان در لابی های ساختمان، پاسیو، تراس نیز اجرا کرد.
انواع سبک روف گاردن مدرن
بام سبز گسترده
در طراحی روف گاردن گسترده عمق و پوشش گیاهی آن را در مقایسه با انواع دیگر کمتر می در نظر گرفته می شود. از این رو نصب و نگهداری آن نیز بسیار ساده و ارزان است. المان های بکار رفته در ساخت آن معمولا گل و گیاه های سبک و چمن های مصنوعی با خرده سنگ های تزیینی می باشد.
بام سبز فشرده
برای طراحی روف گاردن فشرده بایستی عمق بیشتری را به آن اختصاص دهید. ساخت روف گاردن یا بام سبز فشرده با پوشش گیاهی زیاد در ساختمان های نوساز با زیرساخت محکم، اجرا می شود. المان های بکار رفته در ساخت این سبک عبارتند از چمن مصنوعی ، درختان و درختچه ها و انواع گل و گیاه و سنگفرش در برخی قسمت های کف.
بام سبز باکس و یا بام سبز مدولار
در این سبک بام ، از کانتیرهای مخصوصی برای کاشت گل و گیاه استفاده می شود. معمولا طراحی روف گاردن بر روی یک لایه پیوسته از کف بام انجام می شود اما در روف گاردن سبک بکس محیط کاشت، به صورت مدولار و ناپیوسته است. روف گاردن باکس مناسب آپارتمان های مسکونی می باشد.
بام سبز ترکیبی
برای اینکه بام ساختمان ها متحمل وزن زیادی نشوند، در طراحی روف گاردن مدرن از ترکیب دو سبک گسترده و فشرده بهره می گیرند. المان های بکار رفته در این سبک عبارتند از انواع درختچه ها،چمن های مصنوعی و یا طبیعی، انواع گل و گیاه،چوب یا شن و سنگریزه. در این سبک بام ها معمولا قسمت محدودی را برای کاشت درخت و سنگ کاری در نظر می گیرند.
تصورات اشتباه رایج در طراحی روف گاردن
درختان در پشت بام رشد خوبی ندارند ، صرفا باید به آن ها رسیدگی کرد تا زیبا و سالم بمانند!!
شاید برخی تصورشان بر این باشد که درختان در روف گاردن نمی توانند به خوبی رشد کنند. باید بگویم این یک تصور غلط است، چرا که رشد درختان در بام سبز با رشد درخت در محیط های شهری تفاوت چندانی ندارد. همانند درختانی که در خیابان داخل کانتینرها کاشته می شوند و فضای رشد محدودی دارند. اما نکته ای که در اینجا قابل ذکر است در انتخاب نوع درختان برای طراحی روف گاردن دقت عمل به خرج دهید. هر درختی مناسب بام نیست؛ درختان با ریشه های محکم با گذشت زمان به مواد اولیه سقف خانه آسیب خواهند زد.
بنابراین با استفاده از گیاهان مناسب در مکان مناسب می توان از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کرد. در طراحی روف گاردن با فراهم کردن شرایط لازم از قبیل آب کافه، فضای ریشه، اکسیژن و تغذیه کافی ی توان درختان سالمی پرورش داد. همچنین با هرس سالیانه شاخه های درختان، آن ها را نازک نگه دارید تا هم شاخ و برگ درختان تغذیه کافی داشته باشند و هم قسمت تاج درختان خیلی بر ریشه درخت سنگینی نکند. علاوه بر این هر چه بالاتر بروید ، گیاهان بیشتر تحت تأثیر باد قرار می گیرند، از این رو بهتر است شاخه های درختان سبک وزن باشند.
بنا به موارد ذکر شده رشد یا عدم رشد درخت کاملاً به شرایط محل رشد بستگی دارد و مدیریت یک روف گاردن در مقایسه با فضای باز تفاوت چندانی ندارد.
روف گاردن در دراز مدت نشت می کند!!
برخی تصور می کنند ریشه های درختان در سقف نفوذ می کند و باعث ترک خوردن سقف می گردد. این رویداد به ندرت رخ می دهد، متاسفانه در مواردی که طراحی روف گاردن به صورت تخصصی انجام نمی شود، اغلب بام سبز نشت می کند. همانطور که در بالا اشاره شد، ریشه های درختان نباید خیلی محکم باشد یا درختان فضای کافی برای رشد داشته باشند. اگر درخت در فضای تنگ و باریکی کاشته شود ، ریشه درخت جهت رشد نیاز به فضای بیشتر دارد پس در سقف نفوذ کرده و به آن فشار وارد می کند. از این رو با گذشت زمان شکاف در سطح سقف ایجاد و دچار ترک خوردگی می گردد.
این مسأله در مورد همه روف گاردن های صدق نمی کند و به نحوه ساخت و طراحی بام سبز بستگی دارد. با مهندسی درست و ارزیابی صحیح بام مورد نظر توسط یک متخصص به هیچ عنوان مشکلاتی از قبیل شکاف و ترک خوردگی اتفاق نمی افتد.
هزینه آبیاری روف گاردن بسیار زیاد و گران می باشد!!
برای آبیاری روف گاردن و همچنین جلوگیری از جمع شدن آب در بستر آن، از یک بافر آب استفاده می شود. این بافر آب باران را در خود ذخیره می کند که نه تنها آب بلکه مواد غذایی گیاهان را نیز تأمین می کند. حال این بافر باید به گونه ای طراحی شود که هم آب بیشتری جذب کند و همچنین بلافاصله آب باران را تخلیه نکند. بعدها می توانید از همین آب برای آبیاری بام سبز خود استفاده کنید و نیاز به آبیاری آن را کاهش می یابد. بنابراین دیگر نیاز درختان را بیش از حد آبیاری کرده و متحمل هزینه مصرف زیاد آب شوید.
نحوه طراحی روف گاردن و ساخت آن
برای ساخت و طراحی روف گاردن کوچک یا بزرگ، ارزان یا گرانقیمت باید نکات ایمنی را رعایت کرد. شاید خودتان بتوانید از اجرای مرحله لنداسکیپ و اجرای فضای سبز بر بیایید اما در مرحله عمرانی ساخت و ساز برای ایجاد یک زیرساخت ایمنی به یک معمار نیاز خواهید داشت.
- استفاده از گیاهان و درختان مناسب بام سبز با توجه به شرایط اقلیمی و ریشه های گیاهان
- طراحی یک سیستم آبیاری مناسب و بافر برای آبیاری هوشمند قطره ای و اتوماتیک
- نورپردازی فضای سبز پشت بام زیبایی روف گاردن در دو چندان خواهد کرد و جلوه رویایی و لاکچری به فضای محیط می بخشد.
- زیرسازی پشت بام با ایزولاسیون و کف سازی فضای زیبا با استفاده از چوب و شن و سنگ های تزئینی
در پایان می توانید با استفاده با استفاده از تجهیزات دکوراسیون لاکچری روف گاردن خود را به یک فضای لذت بخش برای اوقات فراغت خود تبدیل کنید.
نکات ایمنی در طراحی بام سبز مدرن
طراحی و ساخت روف گاردن یک کار تخصصی است و نیاز به مهارت های خاصی دارد. برخی برای کاشت درخت و انواع گیاهان در پشت بام، سوراخ هایی را در کف سقف با یک مته مکانیکی ایجاد می کنند. که این کار منجر به خرابی سقف می گردد، از این رو بسیار مهم است قبل از اقدام به ساخت و طراحی روف گاردن، حتما در مورد زیرساخت آن تحقیقات لازم را انجام داده و متخصصین این کار مشاوره بگیرید. توجه کنید بعضی از ساختمانها برای مقاومت در برابر وزن اضافی که باغ پشت بام به آن اضافه می کند ، طراحی نشده اند. بنابراین باید در اجرای فضای سبز از گل و گیاه با وزن محدود بهره گرفت.حتی اگر ساختمان شما از نظر ساختاری بتواند از پس وزن اضافی بربیاید ، باز هم باید از وزن کمترین حد ممکن استفاده کنید.
- در کاشت گل و گیاه از ظروف پلاستیکی ، فایبرگلاس و از خاک گلدان سبک به جای خاک باغ استفاده کنید.
- برای کف بام سبز از انواع چمن طبیعی و یا مصنوعی سنگ و چوب بکار ببرید. سعی کنید از سنگفرش برای تزیین روف گاردن استفاده کنید یا حتی الامکان مساحتی کمی را برای این کار در نظر بگیرید.
به خاطر داشته باشید که بام سبز طور قابل توجهی بادگیرتر از یک باغ معمولی خواهد بود. بنابراین برای جلوگیری اثرات مخرب وزش بادهای شدید، در طراحی روف گاردن محافظ هایی برای تغییر مسیر جریان باد و کاهش آن را در نظر بگیرید.
جمع بندی
انسان ها برای زندگی و سلامتی به هوای پاکیزه و تمیز احتیاج دارند و گل و گیاه و درختان نقش عمده ای در ایجاد هوای پاک دارند. آن ها آلودگی آب و هوا را از بین می برند و اکسیژن در محیط آزاد می کنند. از آنجایی که همه مردم دسترسی به طبیعت و باغ های زیبا ندارند می توانند با طراحی روف گاردن کوچک و ارزان طبیعت را به خانه خود بیاورید و آن را تبدیل به یک مکان مفرح و لذت بخش برای گذراندن اوقات بیکاری خود کنند.