در زمینه ساختمان سازی و طراحی بخش‌های داخلی هریک از مهندسین عمران باید آگاهی لازم را درمورد اندازه و ابعاد استاندارد راه پله داشته باشند تا بتوانند در کارگاه ابعاد، تعداد پله‌ها و شیب راه پله را محسابه کرده و و کاری تمیز تحویل مشتریان دهند.
استودیو قاف سعی دارد در این مقاله به بررسی تمام نکات مربوط به محاسبه ابعاد، شیب، خط تراز، طول و عرض بپردازیم و هربخش را برای شما علاقه‌مندان به این بخش موشکافی کنیم.
ابعاد استاندارد راه پله
حتی در ساختمان‌هایی که دارای آسانسور هستند نیز ممکن است گاهی آسانسور خراب باشد یا اینکه در حین حمل بار هم باید از راه پله استفاده کرد. از همه مهم‌تر در هنگام بروز حوادث طبیعی و غیرطبیعی مانند زلزله و آتش‌سوزی افراد مجاز به استفاده از آسانسور نیستند و پلکان باید طراحی و استحکام مناسب را داشته باشد؛ به همین دلیل نحوه طراحی راه پله به صورت استاندارد و اصولی بسیار حائز اهمیت است.
دقت در تعیین و طراحی ابعاد راه پله بسیار حائز اهمیت است، چرا که کاهش ابعاد راه پله جرایم مالی در پی خواهد داشت و افزایش آن باعث کاهش مساحت مفید طبقات خواهد بود. مطلع نبودن از این موارد سبب ایجاد مشکلاتی نظیر کاهش کیفیت ساختمان، نامناسب بودن شیب، ارتفاع نامناسب پله‌ها که رفت و آمد از آنها بسیار مشکل خواهد بود و برای افراد حاضر در این ساختمان مشکل‌ساز می‌شود و باعث می‌شود طبقات بالایی ساختمان افت قیمت پیدا کنند.
شاید سوالی که ذهن شما را درگیر کرده، این است که ابعاد استاندارد راه پله چگونه محاسبه می‌شود؟
استودیو قاف سعی بر این دارد که نحوه طراحی راه پله و ابعاد استاندارد را مورد بررسی قرار دهد. برای موشکافی ابعاد پله باید به بخش هایی از تعاریف مربوط به نحوه طراحی راه پله بپردازیم؛ برخی از این تعاریف شامل: تعداد پله، اندازه کف، ارتفاع، طول و عرض مناسب، حجم، چشم پله و پاگرد می باشد. برای آگاهی با استودیو قاف همراه باشید.
تعداد پله
هر پلکان از تعداد متوازنی پله تشکیل شده است و تعداد پله‌ها به ارتفاع بین دو طبقه متوالی بستگی دارد. به این منظور اگر ارتفاع بین دو طبقه متوالی کم باشد، تعداد پله‌های طراحی شده نیز کمتر خواهد بود و اگر ارتفاع بین دو طبقه زیاد باشد، مسلماً تعداد پله‌های بیشتری نیاز است.
طبق گفته مقررات ملی ساختمان، تعداد پله های مجاز برای طراحی و ساخت بین دو پاگرد متوالی در ساختمان هایی که افراد معلول و کم توان از لحاظ جسمی در آن زندگی می‌کنند ۱۲ عدد است. اما باتوجه به اینکه در حین طراحی نسبت به افرادی که قرار است در آن ساختمان زندگی کنند آگاهی ندارند، این محدودیت الزامی نیست و می توان به اندازه نیاز و با توجه به شرایط فیزیکی ساختمان تعداد پله‌های مورد نیاز را طراحی کرد.
اندازه کف پله
به نقل از استودیو قاف، در حقیقت کف پله همان بخشی از پله است که در هنگام رفت و آمد از راه پله روی آن قدم می‌گذاریم؛ با توجه به تعریف می‌توان نتیجه گرفت که هرچه تعداد پله بیشتر باشد، تعداد کف پله نیز بیشتر خواهد بود.
با توجه به این نکته که کف پله آخر درواقع با پاگرد بعدی در یک تراز قرار می‌گیرند، اصولاً در نقشه‌های ترسیم شده پلان، تعداد کف پله‌یکی کمتر از تعداد پله‌ها طراحی می‌شود.
اندازه استاندارد طراحی شده برای کف پله از ۲۸ تا ۴۰ سانتی‌متر قابل تغییر است؛ لازم به ذکر است که طبق مقررات ملی ساختمان حداقل اندازه درنظر گرفته شده برای کف پله ۲۸ سانت است.
ارتفاع پله
فاصله بین دو پله متوالی یا فاصله عمودی دو کف پله متوالی که بایستی پا را بلند کرد تاز از کف پله فعلی به کف پله بعدی برود را ارتفاع پله می‌نامند. ارتفاع پله باتوجه به نوع کاربری پله متغیر است و معمولاً ارتفاع پله بین ۱۲ تا ۲۰ سانت در نظر گرفته می‌شود؛ با بررسی استودیو قاف به این نتیجه رسیدیم که هرچقدر ارتفاع کمتر باشد تردد از آن راه پله برای ساکنان راحت‌تر خواهد بود.
حجم پله
به ضخامت سقفی که زیر یک ردیف از پله‌های ساختمان قرار می‌گیرد، حجم پله گفته می‌شود که در نحوه طراحی راه پله بسیار مهم است. اندازه و حجم پله با توجه به نوع اسکلت ساختمانی متفاوت است؛ اگر اسکلت ساختمان فلزی باشد حجم آن برابر است با ارتفاع تیرآهن به اضافه ۴ سانتی‌متر؛ اگر اسکلت ساختمان بتنی باشد حجم پله برابر است با ضخامت دال بتنی رمپ پلکان با اضافه ضخامت تقریبی یعنی ۴ سانتی‌متر که به منظور نازک کاری تنظیم می‌شود.
ارتفاع سرگیر پله
به فاصله عمودی بین کف پله تا سقفی که در بالای آن قرار دارد، سرگیر پله گفته می‌شود؛ در نحوه طراحی راه پله به این مبحث نیز باید توجه زیادی کرد چرا که نامتناسب بودن آن باعث ایجاد مشکلات خواهد شد؛ برای مثال اگر ارتفاع سرگیر پله کوتاه باشد، در هنگام رفت و آمد سر با سقف برخورد کرده و عبور از زیر آن سخت خواهد بود.
برای حرکت و رفت و آمد آسوده و ایمن، درصورتی که یک ردیف از پله بالای ردیف دیگر قرار بگیرد باید حداقل ۲۵۰ سانتی‌متر ارتفاع داشته باشد.
فرمول محاسبه ابعاد پله و شیب راه پله
حالا که با تعاریف مختلف در رابطه با نحوه طراحی راه پله آشنا شدیم با توجه به سه شرط که هرکدام به صورت جداگونه فرمول دارند به محسبه ابعاد پله خواهیم پرداخت.
استودیو قاف این سه فرمول معروف و تجربی را به شما پیشنهاد می‌دهد:
۲h + b = 63 ~65 فرمول اندازه قدم:
b – h = 12 فرمول راحتی:
h + b = 48 فرمول احتیاط:
نکته: احتمال اینکه هر سه فرمول به‌طور همزمان برقرار شود کم اشت و کافی است که اندازه کف و ارتفاع راه پله در محدوده روابط قرار بگیرند و طراحی مناسبی صورت گیرد.
شیب راه پله در حقیقت همان نسبت اختلاف ارتفاع و طول پلکان است؛ با توجه به اینکه پلکان‌ها از ارتفاع و اندازه کف یکسان تشکیل شده‌اند، می‌توان گفت شیب یا زاویه راه پله نیز همان نسبت ارتفاع به اندازه کف پله است.
جمع بندی
استودیو قاف در این مقاله سعی کرد تا شما را با اصول و نحوه طراحی راه پله آشنا کند و پیشگفتاری از اجزای تشکیل‌دهنده پله نیز داختیار شما قرار داد. برای طراحی نما یا طراحی ویلا می توانید از تجربه های چندین ساله استدیوقاف بهره بگیرید. هر آنچه که برای ویلای خود در نظر دارید را با ما تجربه کنید.